Σκαθάρι Φοίνικα
Το έντομο Rhynchophorus ferrugineus (κόκκινος ρυγχωτός κάνθαρος – red palm weevil ή κόκκινο σκαθάρι) θεωρείται σήμερα ο σημαντικότερος εχθρός των φοινικοειδών. Εντοπίστηκε στη χώρα μας για πρώτη φορά σε φοίνικες Washingtonia sp, που έφτασαν στο Ηράκλειο της Κρήτης το 2005 από την Αίγυπτο. Επιπλέον, την ίδια περίοδο βρέθηκε σε φοίνικες του είδους Phoenix canariensis (Κανάριος) νότια του Ηρακλείου της Κρήτης. Οι αναφορές έγιναν από το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (Ιανουάριος 2006).
Το κόκκινο σκαθάρι ανήκει στην τάξη Coleoptera και στην οικογένεια των Curculionidae. Προκαλεί εκτεταμένη ζημιά στους φοίνικες που φτάνει μέχρι την πλήρη καταστροφή τους. Σημειώνεται ότι το σκαθάρι των φοινίκων έχει ήδη καταγραφεί σε πολλές χώρες του κόσμου.
Τα ακμαία έχουν κόκκινο-καστανό χρώμα, μήκος περίπου 35mm, πλάτος 12mm, και φέρουν μακρύ ευδιάκριτο ρύγχος. Ο βιολογικός κύκλος στο σκαθάρι φοίνικα εμφανίζει τέσσερα στάδια, ωό, προνύμφη, νύμφη και ακμαίο. Οι προνύμφες είναι ευκέφαλες (μεγάλο κεφάλι), χωρίς πόδια και μπορούν να φτάσουν σε μήκος τα 50mm. Κάθε προνύμφη κατασκευάζει μια νυμφική θήκη από τις ίνες των φοινικοειδών σε οβάλ σχήμα.
Τα θηλυκά γεννούν αρκετές δεκάδες ωά κυρίως στην κορυφή του φοίνικα (στεφάνη), στη βάση των νεαρών φύλλων και στον κορμό. Τα ωά εκκολάπτονται σε 2-5 ημέρες. Οι προνύμφες στο κόκκινο σκαθάρι εισχωρούν στο εσωτερικό του φοίνικα δημιουργώντας στοές. Προκαλούν σημαντική ζημιά και απώλεια της στήριξης των φύλλων. Τα ενήλικα μεταναστεύουν τελικά σε γειτονικά δέντρα με τη βοήθεια της πτητικής τους ικανότητας.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
Βασικό σημείο της προσβολής είναι η καταστροφή και ξήρανση της νέας βλάστησης (δηλαδή των κεντρικών φύλλων) και η κάμψη των παλαιών φύλλων που δίνει στο φυτό την όψη ανοιχτής ομπρέλας. Οι έντονα προσβεβλημένοι φοίνικες εμφανίζουν συνολικά απώλεια των φύλλων και σήψη του κορμού. Σε τελικό στάδιο το δέντρο ξεραίνεται. Είναι αξιοσημείωτο ότι η ζημιά που προκαλείται από τις προνύμφες είναι ορατή πολύ μετά την έναρξη της προσβολής. Μετά την εμφάνιση των αρχικών συμπτωμάτων η ζημιά είναι σχεδόν μη αναστρέψιμη και επιφέρει την ολική ξήρανση του δέντρου. Τα ακμαία στο σκαθάρι φοίνικα που βρίσκονται σε ένα δέντρο δεν μετακινούνται στο άλλο, όσο βρίσκουν τροφή σε αυτό.
Σκαθάρι Φοίνικα – Καταπολέμηση
Όταν το έντομο εντοπίζεται, είναι απαραίτητο να λαμβάνονται συγκεκριμένα μέτρα. Όλα τα βαριά προσβεβλημένα φοινικόδεντρα πρέπει να καταστρέφονται από τη βάση τους. Η καταστροφή τους πραγματοποιείται με φωτιά και επιδιώκεται να γίνεται στο αρχικό στάδιο της προσβολής.
Πραγματοποιείται χρήση εγκεκριμένων φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων στα υγειή και ελαφρώς προσβεβλημένα δέντρα. Οι επεμβάσεις γίνονται με καθολικούς ψεκασμούς εντομοκτόνων σε όλο το δέντρο και ειδικά στην κόμη και με ριζοποτίσματα. Συχνά η εφαρμογή επιτυγχάνεται με μικροέγχυση σε κρίσιμα σημεία του κορμού (stem infusion) με τη βοήθεια μικρομετρικής σύριγγας. Διαβάστε περισσότερα για τη φιλικότητα των σκευασμάτων.
Βιολογική αντιμετώπιση μπορεί να γίνει με τη χρήση εντομοπαθογόνων νηματωδών σκωλήκων.
Επιπλέον, τοποθετούνται παγίδες με φερομονικά και τροφικά ελκυστικά στοιχεία στο χώρο των δέντρων με στόχο τη σύλληψη των ακμαίων εντόμων. Η μέθοδος συμβάλλει κυρίως στην παρακολούθηση των πληθυσμών στην περιοχή και λιγότερο στην αντιμετώπιση.
ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ
Με στόχο να αποτρέπεται η μετακίνηση του εντόμου σε νέες περιοχές συστήνεται να αποφεύγεται η μετακίνηση φοινικόδεντρων από τις περιοχές που έχουν παρατηρηθεί προσβολές στις αμόλυντες περιοχές.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να γίνεται καθαρισμός των κεφαλών των φοινίκων τακτικά. Με τον τρόπο αυτό παρεμποδίζεται η αποσύνθεση των φυτικών υλικών στις μασχάλες των φύλλων, όπου τα θηλυκά αποθέτουν τα ωά τους.
Το κλάδεμα είναι προτιμότερο να πραγματοποείται από τα μέσα Δεκεμβρίου ως τα μέσα Φεβρουαρίου, οπότε μειώνεται η κινητικότητα των ενηλίκων. Όταν κόβονται πράσινα φύλλα χρειάζεται η τομή να γίνεται μακριά από τη βάση. Έτσι δε δημιουργούνται πληγές κοντά στο στέλεχος του φυτού. Σε περίπτωση που τα θηλυκά αποθέσουν τα ωά στην τομή, οι προνύμφες θα διεισδύσουν μόνο εσωτερικά του στελέχους και δε θα καταφέρουν να φτάσουν στον κορμό του φυτού.
Είναι σκόπιμο επίσης να πραγματοποιούνται προληπτικές εφαρμογές εντομοκτόνων ειδικά έπειτα από εργασίες κλαδέματος, ώστε να αποτρέπεται η εγκατάσταση του εντόμου.
Σημειώνεται ότι οι φοίνικες που είναι αδύνατοι και φέρουν προσβολές από μικρόβια (κυρίως μύκητες) είναι περισσότερο επιρρεπείς στις επιμολύνσεις. Τα δέντρα αυτά χρειάζεται να θεραπεύονται με τη χρήση κατάλληλων μικροβιοκτόνων και μετά να εφαρμόζονται εντομοκτόνα ώστε να παρεμποδίζεται η εναπόθεση ωών.
Η διαχείριση των προβλημάτων που αφορούν το σκαθάρι φοίνικα και τους υπόλοιπους εντομολογικούς εχθρούς των φοινικοειδών είναι δύσκολη και χρειάζεται προσεκτικό σχεδιασμό. Για το λόγο αυτό είναι πολύτιμη η συμβολή γεωπόνων με γνώση των θεμάτων. Επιπλέον, είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη οι κατευθύνσεις αρμόδιων φορέων, όπως Ερευνητικά Κέντρα και Πανεπιστήμια.